Τετάρτη 17 Απριλίου 2013

Ο Κοσμάς Κυνουρίας είναι ένα ιστορικό χωριό του νομού Αρκαδίας, χτισμένο ανάμεσα στις κορυφές του όρους Πάρνωνα, σε υψόμετρο 1150 μ. 

Το χωριό βρίσκεται πάνω στο πέρασμα του Πάρνωνα, από την Α. Κυνουρία προς τον Λακωνικό κάμπο. Αυτή η διαδρομή περνάει μέσα από το μοναδικής ομορφιάς φαράγγι του Δαφνώνα και αποτελεί κομμάτι των διάσημων περιηγητικών "γύρων της Πελοποννήσου". Απέχει από την Αθήνα 236 χλμ.

Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά ανάμεσα σε έλατα και καστανιές, με πολλά κρύα νερά και πυκνά δάση, αλλά και με ανοικτό ορίζοντα προς τη θάλασσα του Αργοσαρωνικού κόλπου.

Τα σπίτια του χωριού είναι κατασκευασμένα με ντόπια πέτρα από Λαγκαδιανούς, Μακεδόνες και Κοσμίτες μαστόρους. Στις 29/1/1944 καταστράφηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές με φωτιά τα 498 από τα 505 σπίτια του Κοσμά, ως αντίποινα για την ισχυρή παρουσία αντάρτικου στην περιοχή και της νίκης που διεξήγαγε απέναντι σε κατοχικά στρατεύματα που επέλαυναν προς το χωριό. Μετά τον πόλεμο, το χωριό ανοικοδομούταν σταδιακά, και σήμερα έχει ακόμη περισσότερα, καλά διατηρημένα σπίτια. Κατά τη διάρκεια αυτής της ανοικοδόμησης, οι Κοσμίτες διαφύλαξαν την αρχιτεκτονική του χωριού τους, η οποία σήμερα προστατεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού


Οι κάτοικοί του χωριού είναι φιλήσυχοι, εργατικοί, δεμένοι με τη ζωή του βουνού, φιλόξενοι, καταδεκτικοί. Ασχολούνται με τη γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία και με εμπορικές επιχειρήσεις (καταστήματα, ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία, ξενώνες κλπ.). Παλαιότερα πολλοί είχαν κατ' αποκλειστικότητα στην Ελλάδα το επάγγελμα του χτενοποιού, καθώς κατασκεύαζαν χτένια για τους αργαλειούς. Αυτοί ονομάζονταν "Γιωργατζάδες" και είχαν ιδιαίτερη συνθηματική διάλεκτο τα "Γιωργατζαίϊκα. Οι Κοσμίτες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ασχολήθηκαν επίσης με το επάγγελμα του "λιθοτόμου" (πετροπελεκητή), και του "λαγουμιτζή" (κατασκευαστή υπογείων στοών).

Προϊόντα: Το χωριό παράγει κηπευτικά, φρούτα, κτηνοτροφικά, μέλι, γεωργικά γενικά, καρύδια και τα ονομαστά στην αγορά "Κοσμίτικα κάστανα". Δεν μπορεί βεβαίως να παραλείψει κανείς τα χόρτα που συλλέγονται καθημερινά από τα Κοσμίτικα βουνά, απαραίτητο συστατικό για τις περίφημες κοσμίτικες πιταρούδες.



Ωστόσο πολλοί κάτοικοι ξεχειμωνιάζουν στον Λακωνικό κάμπο, όπου ασχολούνται κυρίως με την ελαιοκομία, αλλά και με πολλές άλλες γεωργικές δραστηριότητες. Έτσι, στον Κοσμά μπορεί κανείς να βρει ελιές, εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο


Λαογραφία - Λαϊκές Τέχνες: Είναι φημισμένα τα Κοσμίτικα υφαντά και τα κεντήματα, που τα σχεδίαζαν και τα 'φτιαχναν οι Κοσμίτισσες με τα χέρια τους και στον αργαλειό. Επίσης τα χτένια του αργαλειού από καλάμι, που τα κατασκεύαζαν - και σήμερα κατασκευάζουν όσοι απέμειναν - οι Κοσμίτες χτενάδες, οι λεγόμενοι "Γιωργατζάδες". Στο χωριό, παρά την καταστροφήτου στα 1944, σώζονται πολλά είδη λαϊκού βίου. Σήμερα κατασκευάζονται έργα λαϊκής τέχνης από Κοσμίτες νέους τεχνίτες, οι οποίοι ασχολούνται με την ξυλογλυπτική.

Ήθη κι Έθιμα: Οι Κοσμίτες κάτοικοι προσπαθούν, να διατηρήσουν τα παλιά έθιμα στις κοινωνικές και πολιτιστικές τους εκδηλώσεις, γιομάτα παραδοσιακή γραφικότητα και τοπικό χρώμα.

Εκκλησία: Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στους πολυούχους Αγίους Αναργύρους, Κοσμά και Δαμιανό. Ο Ναός χτίστηκε πριν 100 και πλέον χρόνια (εγκαίνια του ναού στα 1884 ή 1886) σε ρυθμό "βασιλικής μετά τρούλου". Στεγάζει την ιστορική εικόνα των Αγίων Αναργύρων της μεταβυζαντινής εποχής.

Moναστήρια: Στήν περιοχή του Κοσμά βρίσκεται το μαναστήρι της Παναγίας της Έλωνας (του 15ου-16ου αιώνα), με την ιστορική εικόνα (μια από τις εβδομήντα του ευαγγελιστή Λουκά) και το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, άγνωστου καλλιτέχνη. Επίσης βρίσκεται το μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου του Δρομέα, το οποίο είχε μεγάλη ακμή το 15ο - 16ο αιώνα

Πανηγύρια: Τα πανηγύρια του χωριού, των Αγίων Αναργύρων 1η Ιουλίου και της Παναγίας της Έλωνας 15 Αυγούστου συγκεντρώνουν πολλούς προσκυνητές. Είναι δοσμένα σε μια ιδιαίτερη παραδοσιακή γραφικότητα με πλούσιο περιεχόμενο (θρησκευτικό, πανηγυρικό, κλπ), και είναι ονομαστά σε ολόκληρη τη Ν. Πελοπόννησο. Μικρό πανηγύρι γίνεταικαι στη 1η Νοεμβρίου, γιορτή των Αγίων Αναργύρων.

Σχολεία: Πριν από τα 1821 (1815-1818) στον Κοσμάυπήρξε "Σχολή Γραμμάτων", όπου δίδαξε ο διδάσκαλος Ιωάννης Σακελαριάδης από το χωριό Σοπωτό των Καλαβρύτων. Στα χρόνια της επανάστασης του 1821 (1821-1828), η λειτουργία της Σχολής είχε διακοπείκαι στα 1829 φαίνεται να λειτουργεί το "Σχολείον Κοινών Γραμμάτων". Το πρώτο Σχολείο λειτούργησε στο παλιό μετόχι της Παναγίας της Έλωνας στον Κοσμά (που διασκευάστηκε στα 1865) και από τα 1915 στο σημερινό κτίριο. Σήμερα έχει διτάξιο Δημοτικό Σχολείο.

Βιβλιοθήκη: Στην κοινότητα λειτουργεί μια πλούσια Κοινοτική δανειστική Βιβλιοθήκη, με 3500 περίπου τόμους βιβλία, περιοδικά και άλλες εκδόσεις. Ιδρύθηκε το 1954. Είναι εγκατεστημένη σε μια αίθουσα του Κοινοτικού Γραφείου. Από το 1991 λειτουργεί νομικό πρόσωπο με τίτλο "Κοινοτική Βιβλιοθήκη Κοσμά",στο οποίο περιλαμβάνονται τα τμήματα: Βιβλιοθήκης, Ιστορικού και Λαογραφικού Αρχείου, Φωτογραφικού Αρχείου και μιας μικρής, προς το παρόν, Πινακοθήκης έργων Έλλήνων ζωγράφων. Η εγκατάσταση κι η λειτουργία του Νομικού Προσώπου προβλέπεται, προσεχώς, να γίνει στους ελεύθερους χώρους του κτιρίου του Δημοτικού Σχολείου Κομά. Η μικρή πινακοθήκη έργων ζωγραφικής έχει εγκατασταθεί προσωρινά σε αίθουσα του Κοινοτικού Γραφείου.